شناسایی عوامل مؤثر بر بهره وری منابع انسانی

شناسایی عوامل مؤثر بر بهره وری منابع انسانی

چکیده

 منابع انسانی اعم از کارکنان و مدیران، با ارزش ترین سرمایه های هر سازمانی محسوب می شوند و رسالت سازمان باید دادن فرصت مناسب برای رشد و افزایش بهره وری آنان باشد. با توجه به اهمیت بهره وری کارکنان، این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر بهره وری منابع انسانی و در راستای ماده ۷۹ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران از طریق برگزاری جلسه توفان مغزی به همراه استفاده از اسناد کتابخانه ای و پرسشنامه انجام گرفته است. متغیرهای این پژوهش پس از شناسایی در چهار عامل: توانمندسازی مدیریت، انگیزاننده سازمانی و امکانات، طبقه بندی و سپس روابط بین آنها تعریف و مدل مفهومی ارائه شده است. داده های تجربی موردنیاز برای آزمون مدل مفهومی به وسیله یک فقره پرسشنامه ساخت یافته با طیف ۷ گزینه ای لیکرت به تعداد ۲۰۵ آزمودنی، جمع آوری و با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری به کمک نرم افزارهای SPSS و LISREL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. روایی و پایایی پرسشنامه از طریق تحلیل عاملی تأییدی، بررسی و فرضیه های تحقیق به کمک شاخص T-value مورد آزمون قرار گرفته و در سطح معنی داری ۰/۰۵ تأیید شده اند. در نتیجه چهار عامل مدیریت، انگیزاننده سازمانی، توانمندساز و امکانات به عنوان عوامل مؤثر بر بهره وری منابع انسانی شناخته شده اند.

مقدمه

 بهره وری، از جمله مفاهیمی است که بیش از ۲۳۰ سال از نخستین تلاش و برداشت علمی پیرامون آن می گذرد و همواره مورد توجه جوامع علمی و ملت های مختلف بوده است. واژه بهره وری، نخستین بار توسط «فرانسواکنه» در سال ۱۷۷۶ به مفهوم «قدرت تولید کردن» بیان شد و سپس در لغت نامه های «لیتره» به سال ۱۸۸۳ و «لاروس» به سال ۱۹۴۶ به مفهـوم دانش و فن تولید تعریف گردید و بعدها از سوی محقیقین و سازمان های مختلف به شیوه های متفاوت به عنوان «نسبت ستانده به داده» تعریف شد. امروزه بهره وری به عنوان یک دیدگاه فکری و به مفهوم هوشمندانه کار کردن و عمـل کـردن مطرح است (روبرت). در یک نگاه کلان بهره وری را به دو نوع جزیی و کلی می توان تقسیم بندی می شود که بهره وری جزئی شامل شاخص های بهره وری منابع انسانی، سرمایه، ماشین آلات و .... می باشد.

مدل تحلیلی تحقیق

از آنجا که سازمان صنعت، معدن و تجارت استان بوشهر، یک دستگاه اجرایی دولتی است که به واسطه و پشتیبانی نیروی انسانی، وظایف خدمت رسانی را انجام می دهد، لذا نقش نیروی انسانی در این میان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آنجائیکه استان بوشهر با مشکلات و چالش هایی نیز مواجه بوده است در این تحقیق برای رفع چالش ها و مشکلات، برای شناسایی عوامل از روش های گرد آوری اطلاعات از جمله مصاحبه، اسناد و مدارک کتابخانه ای و پرسشنامه استفاده شده است ولی تأکید ویژه بر روش مصاحبه و برگزاری جلسه توفان مغزی بوده است.

 

فرضیه های تحقیق

با توجه به مدل ساختاری، فرضیه های تحقیق به شرح زیر می باشند:

فرضی 1: انگیزاننده سازمانی بر بهره وری منابع انسانی سازمان صنعت معدن و تجارت استان بوشهر تأثیر مستقیم دارد.

فرضیه 2: توانمندساز بر بهره وری منابع انسانی سازمان صنعت معدن و تجارت استان بوشهر تأثیر مستقیم دارد.

فرضیة 3: امکانات بر بهره وری منابع انسانی سازمان صنعت معدن و تجارت استان بوشهر تأثیر مستقیم دارد.

فرضیه 4: مدیریت بر بهره وری منابع انسانی سازمان صنعت معدن و تجارت استان بوشهر تأثیر مستقیم دارد.

روش شناسی تحقیق

این تحقیق در سال ۱۳۹۱ با همکاری جامعه آماری به تعداد ۲۳۷ نفر از کارکنان سازمان صنعت معدن و تجارت استان بوشهر همراه نمایندگی های تابعه اجرا شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، بنیادی و از نظر روش تحقیق، على - همبستگی است. شناسایی اولیه متغیر ها با برگزاری جلسه توفان مغزی با مشارکت یک گروه ۱۵ نفره از کارکنان آن سازمان و طبقه بندی متغیرها با قضاوت تعداد ۵ نفر متخصص و استفاده از شاخص کوهن کوپا با حداقل درجه توافق۰/۸۲۳ انجام شده است. ابزار گردآوری داده ها شامل یک فقره پرسشنامه ساخت یافته با طیف ۷ گزینه ای لیکرت بوده و روش توزیع و جمع آوری پرسشنامه ها، ترکیبی از مراجعه حضوری و رودرو با آزمودنی ها و روش پستی بوده است.

روایی و پایایی پرسشنامه

روایی و پایایی پرسشنامه از طریق تحلیل عاملی تأییدی و بررسی روایی سازه و پایایی سازه مورد سنجش قرار گرفته است. شرط روایی سازه، برقراری روایی تمایز و روایی همگرا می باشد. پایایی سازه، مشروط به مناسب بودن میزان واریانس استخراج شده (0.5AVE≥ ) و پایایی مرکب (0.6CR2 ≥ ) می باشد.

بحث و نتیجه گیری

نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل انگیز اننده سازمانی، توانمند ساز، امکانات و مدیریت از دیدگاه کارکنان سازمان صنعت معدن و تجارت استان بوشهر بر بهره وری منابع انسانی تأثیر مستقیم دارد. همچنین نتایج تحقیق فعلی با تحقیقات پیشین در بسیاری از موارد دارای فصل مشترک و در پاره ای از موارد نیز تفاوت هایی دارند. علت تفاوت ها، شرایط اقتضائی زمان، مکان مورد مطالعه و نوع وظایف محوله به کارکنان، متغیر های رایانه، مخابرات و اینترنت می باشد.

بهره وری منابع انسانی عبارت از تلاش مستمر انسان همراه استفاده بهینه از توانایی و انگیزه فردی است که تحت تأثیر عوامل مختلف توانمندساز، مدیریت، امکانات و انگیزاننده های سازمانی برای انجام بهتر وظایف و مسئولیت ها، که در راستای ارائه کالا یا خدمات مطلوب (کارایی) و رضایت مشتری (اثربخشی) انجام می گیرد.